Visheshan in Gujarati Grammar | પ્રકારો, ઉદાહરણો, કોષ્ટક અને MCQ

ગુજરાતી ભાષામાં વિશેષણ (Visheshan in Gujarati Grammar) એ એક મહત્વપૂર્ણ શબ્દભેદ છે, જે સંજ્ઞા અથવા સર્વનામ વિશે વધુ માહિતી આપે છે.
ભાષા એટલે માત્ર શબ્દો નહીં, પરંતુ તેઓના અર્થને વધુ સ્પષ્ટ બનાવવાની રીત પણ.
જે શબ્દથી કોઈ નામ અથવા સર્વનામની ગુણ, સ્વભાવ, પરિમાણ, આકાર, રંગ વગેરે અંગે માહિતી મળે, તેને વિશેષણ કહે છે.

વિદ્યાર્થીઓ માટે વિશેષણની સારી સમજ જરૂરી છે, કેમ કે તે લેખનને આકર્ષક, સ્પષ્ટ અને અસરકારક બનાવે છે.

આ લેખમાં આપણે વિશેષણની પરિભાષા, પ્રકારો, ઉદાહરણો, ઓળખવાની રીત, વાક્યમાં ઉપયોગ, સામાન્ય ભૂલો, MCQ પ્રેક્ટિસ અને FAQs વિશે વિગતે જાણીશું.

1. વિશેષણ શું છે? (What is Visheshan in Gujarati?)

વિશેષણ એ એવો શબ્દ છે, જે સંજ્ઞા અથવા સર્વનામનો ગુણ, સંખ્યા, સ્વરૂપ, રંગ, આકાર વગેરે બતાવે છે.

📌 સરળ ભાષામાં:
જે શબ્દ સંજ્ઞા અથવા સર્વનામની વિશેષતા જણાવે તેને વિશેષણ કહે છે.

ઉદાહરણ:
લાલ ફૂલ (લાલ = વિશેષણ, ફૂલ = સંજ્ઞા)
સારો માણસ (સારો = વિશેષણ, માણસ = સંજ્ઞા)

2. વિશેષણની પરિભાષા (Definition of Visheshan)

ગુજરાતી વ્યાકરણ અનુસાર:

“જે શબ્દ સંજ્ઞા અથવા સર્વનામની વિશેષતા, ગુણ, અવસ્થા, સંખ્યા વગેરે દર્શાવે તેને વિશેષણ કહે છે.”

આથી સમજાય છે કે વિશેષણ ભાષાને રંગીન અને સ્પષ્ટ બનાવે છે.

3. વિશેષણના મુખ્ય પ્રકારો (Types of Visheshan in Gujarati)

ગુજરાતી વ્યાકરણમાં વિશેષણને સામાન્ય રીતે ત્રણ મુખ્ય વિભાગ અને તેમના ઉપવિભાગોમાં વહેંચવામાં આવે છે:

3.1 ગુણવાચક વિશેષણ (Qualitative Adjective)

સંજ્ઞા અથવા સર્વનામના ગુણ, સ્વભાવ, રંગ, સ્વરૂપ દર્શાવનાર શબ્દ.

📌 ઉદાહરણ: સારો, સુંદર, લાલ, મીઠો, મોટો
Sentence: તે સુંદર બગીચો છે. (સુંદર = ગુણવાચક વિશેષણ)

3.2 સંખ્યાવાચક વિશેષણ (Quantitative/Numeral Adjective)

સંજ્ઞા અથવા સર્વનામની સંખ્યા અથવા ક્રમ દર્શાવનાર શબ્દ.
આને બે ભાગમાં વહેંચાય છે:

નિશ્ચિત સંખ્યાવાચક (Definite) – ચોક્કસ સંખ્યા દર્શાવે. (એક, બે, દસમો)
અનિશ્ચિત સંખ્યાવાચક (Indefinite) – અંદાજિત સંખ્યા દર્શાવે. (ઘણા, થોડા, કેટલાંક)

📌 ઉદાહરણ: ત્રણ વિદ્યાર્થીઓ (ત્રણ = નિશ્ચિત), ઘણા લોકો (ઘણા = અનિશ્ચિત)

3.3 પરિમાણવાચક વિશેષણ (Quantitative of Measure)

પરિમાણ, પ્રમાણ, માત્રા દર્શાવનાર શબ્દ.

📌 ઉદાહરણ: થોડું પાણી, ઘણો સમય, જરા મીઠું
Sentence: કપમાં થોડું દૂધ છે. (થોડું = પરિમાણવાચક વિશેષણ)

4. વિશેષણના અન્ય ઉપપ્રકારો (Subtypes of Visheshan)

સંદર્ભવાચક વિશેષણ (Demonstrative Adjective) – આ, એ, તે
પ્રશ્નવાચક વિશેષણ (Interrogative Adjective) – કયો, કેટલો, કેવો
સંબંધવાચક વિશેષણ (Relative Adjective) – જેવો, જેટલો, જેમનો
સ્વામિત્વવાચક વિશેષણ (Possessive Adjective) – મારો, તારો, અમારો

5. વિશેષણના ઉદાહરણો – કોષ્ટક સ્વરૂપે

વિશેષણનો પ્રકાર	ઉદાહરણો	અર્થ
ગુણવાચક	સારો, સુંદર, લાલ	ગુણ કે સ્વભાવ દર્શાવનાર
સંખ્યાવાચક (નિશ્ચિત)	એક, પાંચ, દસમો	ચોક્કસ સંખ્યા દર્શાવનાર
સંખ્યાવાચક (અનિશ્ચિત)	ઘણા, થોડા	અંદાજિત સંખ્યા દર્શાવનાર
પરિમાણવાચક	થોડું, ઘણું	માત્રા અથવા પ્રમાણ દર્શાવનાર
સંદર્ભવાચક	આ, એ, તે	સંકેત કરનાર
પ્રશ્નવાચક	કયો, કેટલો	પ્રશ્ન પૂછનાર
સ્વામિત્વવાચક	મારો, તારો	માલિકી દર્શાવનાર

6. વિશેષણ ઓળખવાની રીત (How to Identify Visheshan)

જો શબ્દ સંજ્ઞા અથવા સર્વનામ વિશે વધુ માહિતી આપે, તો તે વિશેષણ છે.
તે સામાન્ય રીતે સંજ્ઞાના પહેલા આવે છે.
પ્રશ્ન પૂછો – “કયો?”, “કેટલો?”, “કેવો?” → જવાબ વિશેષણ હશે.

📌 ઉદાહરણ:
સુંદર ફૂલ ખીલી રહ્યું છે. → “કયું ફૂલ?” → સુંદર (વિશેષણ)

7. વાક્યમાં વિશેષણનો ઉપયોગ – ઉદાહરણ

લાલ ગાડી રસ્તા પર છે. (લાલ = રંગ)
ત્રણ બાળકો બગીચામાં રમે છે. (ત્રણ = સંખ્યા)
મારો મિત્ર શહેરમાં રહે છે. (મારો = સ્વામિત્વ)
થોડું પાણી પીલો. (થોડું = માત્રા)

8. વિશેષણ અને સંજ્ઞામાં તફાવત

સંજ્ઞા	વિશેષણ
નામ દર્શાવે છે	નામ વિશે વધુ માહિતી આપે છે
ઉદાહરણ: ફૂલ, માણસ	ઉદાહરણ: સુંદર, સારો

9. ભાષામાં વિશેષણનું મહત્વ

સુંદરતા: વાક્યને આકર્ષક બનાવે છે.
સ્પષ્ટતા: વધુ વિગત આપે છે.
અસરકારકતા: લખાણને પ્રભાવશાળી બનાવે છે.

10. સામાન્ય ભૂલો

વિશેષણ અને સર્વનામ ગડબડ કરવી.
સંખ્યાવાચક અને પરિમાણવાચકનો તફાવત ન સમજવો.
વિશેષણનો લિંગ, વચન, પુરુષ પ્રમાણે ફેરફાર ન કરવો.

11. અભ્યાસ – વાક્યમાંથી વિશેષણ ઓળખો

મીઠી ચા પીવી ગમે છે.
પાંચ છોકરાઓ શાળાએ ગયા.
તે સુંદર કપડાં પહેરે છે.
મારા ઘરમાં ત્રણ ખુરશીઓ છે.

આ પણ વાંચો:

12. MCQ પ્રેક્ટિસ

1) વિશેષણ કયા શબ્દ માટે આવે છે?
a) ક્રિયા માટે
b) સંજ્ઞા અથવા સર્વનામ માટે ✅
c) ક્રિયાવિશેષણ માટે
d) જોડણી માટે

2) “લાલ” કયા પ્રકારનું વિશેષણ છે?
a) ગુણવાચક ✅
b) સંખ્યાવાચક
c) પરિમાણવાચક
d) પ્રશ્નવાચક

3) “ઘણા” કયા પ્રકારનું વિશેષણ છે?
a) સંખ્યાવાચક (અનિશ્ચિત) ✅
b) ગુણવાચક
c) પરિમાણવાચક
d) પ્રશ્નવાચક

4) “મારો” કયા પ્રકારનું વિશેષણ છે?
a) સ્વામિત્વવાચક ✅
b) સંખ્યાવાચક
c) ગુણવાચક
d) પ્રશ્નવાચક

5) “કેટલો” કયા પ્રકારનું વિશેષણ છે?
a) પ્રશ્નવાચક ✅
b) સંખ્યાવાચક
c) ગુણવાચક
d) પરિમાણવાચક

13. FAQs

પ્ર.1: વિશેષણ હંમેશા સંજ્ઞાના પહેલા આવે છે?
ઉ: મોટાભાગે હા, પરંતુ ક્યારેક પાછળ પણ આવી શકે છે.

પ્ર.2: વિશેષણ અને ક્રિયાવિશેષણમાં શું તફાવત છે?
ઉ: વિશેષણ → સંજ્ઞા/સર્વનામને વિશેષ કરે છે, ક્રિયાવિશેષણ → ક્રિયાને વિશેષ કરે છે.

પ્ર.3: “આ” વિશેષણ છે કે સર્વનામ?
ઉ: પરિસ્થિતિ મુજબ — જો સંજ્ઞા પહેલા આવે તો વિશેષણ, નહીંતર સર્વનામ.

14. નિષ્કર્ષ

વિશેષણ વિના ભાષા ફીકી લાગે છે.
તે શબ્દોને જીવંત અને આકર્ષક બનાવે છે.
વિદ્યાર્થીઓએ વિશેષણના બધા પ્રકારો શીખવા જોઈએ, જેથી લખાણ અને ભાષણમાં અસરકારકતા આવે.